Mạn đàm chuyện lương CEO công nghệ: Sự thật về lương Tim Cook

Năm nay, điều này càng đặc biệt được chú ý khi một số báo không hiểu vì hiểu nhầm hay cố ý mà đưa tin: lương CEO Apple giảm 99%. Cơ mà cũng đúng thật, năm ngoái người ta đưa số tiền mà Tim Cook nhận được là 378 triệu USD, năm nay còn 4 triệu USD thì đúng là giảm 99%. Có điều sự thật không phải thế. Có một câu chuyện dài đằng sau việc Tim Cook hay Steve Balmer nhận bao nhiêu lương mỗi năm. Với bài viết này, tôi chỉ mong muốn giới thiệu sơ qua về những câu chuyện mang nhiều yếu tố quản lý đằng sau hậu trường của các công ty.

Tôi nghe nhiều người nói CEO là ông chủ của công ty, nhiệm vụ của CEO là đưa ra những sản phẩm tuyệt vời, sử dụng người tài... Tuy nhiên sự thật chưa bao giờ là như vậy. CEO chẳng qua cũng chỉ là kẻ đi làm thuê và người chủ thật sự của công ty (theo cả thực tế lẫn pháp luật) là cổ đông. Nhiệm vụ của CEO là dùng tiền của cổ đông, kinh doanh và đem lại nhiều lợi ích nhất cho các nhà đầu tư.

Khái niệm lợi ích rộng hơn lợi nhuận. Về cơ bản, những công ty lớn ít khi chỉ quan tâm đến lợi nhuận mang về. Đơn giản, lợi nhuận là thứ bất cứ một CEO nào cũng có thể đẩy lên trong ngắn hạn (bằng những thủ thuật tài chính). Cổ đông quan tâm đến việc CEO của công ty tăng tài sản cho họ. Hiểu một cách nôm na, tăng giá cổ phiếu của công ty là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của một CEO.

Một điểm nữa, CEO là một vị trí có vai trò rất lớn trong công ty. Thường thì các công ty luôn muốn vị trí này ổn định bởi mỗi lần thay CEO là mỗi lần doanh nghiệp vất vả. Vì thế, giữ CEO gắn bó trung thành với công ty là một mục tiêu quan trọng của HĐQT.

Để giải quyết tất cả các bài toán trên, một cơ cấu lương , có thể nói là chuẩn mực đã được các cổ đông nghĩ ra. Nó đã và đang được áp dụng ở hầu hết các công ty lớn trên thế giới. Đó là một cơ chế lương bao gồm tiền mặt (ít) và rất nhiều cổ phiếu hạn chế chuyển nhượng.

Cổ phiếu hạn chế chuyển nhượng là quyền sở hữu công ty mà các cổ đông dành cho nhân viên, thường là những nhân viên cao cấp. Cổ phiếu này bị khống chế không cho phép mua đi bán lại trong một khoảng thời gian nhất định.

Thứ nhất, gắn chặt quyền lợi chính của nhà đầu tư với CEO. Mục tiêu tăng giá cổ phiếu (tăng phần mình nhận được) của các CEO là rất rõ ràng. Nhà đầu tư không còn phải lo chuyện đối lập giữa quyền lợi của mình và bộ máy quản lý công ty. Lấy ví dụ trường hợp CEO Apple, Tim Cook khi lên chức nhận được 1 triệu cổ phiếu Apple, con số này tương đương khoảng 300 triệu USD khi đó. Năm nay, lúc đỉnh điểm mỗi cổ phiếu Apple trị giá 700 USD - khối tài sản của Tim Cook sở hữu cũng tăng tương ứng lên 700 triệu USD. Hiện tại, con số đó là 500 triệu. Dễ nhận thấy, có một động lực quá lớn để Tim Cook nỗ lực tăng giá cổ phiếu Apple hay nói cách khác tăng tài sản cho cổ đông của công ty này.

Thứ hai, lượng cổ phiếu này là hạn chế chuyển nhượng và Tim Cook không nhận được ngay toàn bộ 300 hay 700 triệu USD. Về gói của Tim Cook, cụ thể ông sẽ nhận được 500.000 cổ phiếu vào năm 2016 và nốt số còn lại vào năm 2021. 

Thứ ba, việc kéo dài thời gian trả cổ phiếu ngoài việc giữ chân CEO còn có một tác dụng khác đó là đảm bảo cho việc tăng giá cổ phiếu là thực tế. Bởi trong kinh doanh, có rất nhiều thủ thuật cho phép tăng giá cổ phiếu tức thời nhưng những biện pháp này rất có hại về lâu dài. Cách này khiến cho các CEO phải suy tính với tầm nhìn 5 - 10 năm chứ không phải "ăn xổi" ngay trước mắt.

Tất nhiên, cũng không phải tất cả báo chí ngày hôm qua hôm kia đưa tin Tim Cook là không biết gì. Nhiều người trong số họ biết nhưng vì lý do này lý do nọ họ đã bỏ qua. Tóm lại, có những điều sau tôi muốn nhấn mạnh:

- Lương Tim Cook năm vừa rồi không giảm 99%

- Năm ngoái ông không nhận 300 triệu USD cũng không sở hữu hoàn toàn 1 triệu cổ phiếu Apple.

Về cơ bản, nếu mức giá cổ phiếu Apple giữ mức hiện tại cho đến khi Tim Cook được cầm số 1 triệu cổ phiếu mà ông được hứa lúc lên CEO, Tim Cook sẽ có khoảng nửa tỷ USD, chia trung bình và tính dòng tiền tương đương, năm vừa rồi Tim Cook nhận được một khoản khoảng 40 triệu USD.